دانشنامه داستان‌های
قرآنی نوشته دکتر علی صلابی: پروژه‌ای فکری برای آگاهی از پیام‌های پیامبران و مقابله
با چالش‌های معاصر (گفتگو)
** آغاز ایده: این دانشنامه
در جریان گفتگویی در واتیکان ایتالیا درباره حضرت عیسی (ع) کلید خورد تا پیام‌های پیامبران
را آنگونه که در قرآن آمده است منعکس کند.
** راهکارهای عصر: داستان‌های
قرآنی الگوهای الهام‌بخشی برای مقابله با بحران‌ها ارائه می‌دهند، مانند داستان‌های
یوسف، ایوب و موسی (ع)
** شکل‌گیری هویت: روایت
قرآنی و آگاهی یکپارچه دینی، اخلاقی، تاریخی، سیاسی، اقتصادی و تمدنی را در مواجهه
با انحراف، الحاد و بی‌عدالتی قرار می‌دهد.
** تأثیر دانشنامه: بیان
معانی قرآن برای خواننده معاصر، به دور از روایت‌های ضعیف، ساختگی، اسطوره‌ها و خرافات.
** راه حل‌های عصر: داستان‌های
قرآنی الگوهای الهام‌بخش برای مقابله با بحران‌ها ارائه می‌دهند.
** داستانی تأثیرگذار: داستان
موسی علیه السلام، مظهر نبردی مداوم علیه استبداد و بی‌عدالتی و طولانی‌ترین داستان
در قرآن است.
سوال ۱: هدف از نگارش این دایره‌المعارف چیست و چه پیامی برای تقویت ایمان و
فهم اراده خداوند دارد؟
پاسخ:
ایده این دایره‌المعارف در سفری که در ۲۹
آوریل ۲۰۱۵
به ایتالیا داشتم شکل گرفت؛ این سفر به دعوت انجمن سنت اجیدیو (سازمان
جامعه مدنی متعهد به صلح) انجام شد که به همراه چند تن از برادران در آن شرکت کردم.
در آنجا بحثی در مورد «اهمیت صلح در زندگی بشر» مطرح شد. وقتی صحبت به عیسی مسیح (ع)
رسید، برای حضار - که در میان آنها یک زن کاتولیک ایتالیایی مسلط به زبان عربی حضور
داشت و مکالمه بین من و کشیشان را ترجمه می‌کرد - توضیح دادم که قرآن کریم منبعی است
که حقیقت کامل اعتقادی و تاریخی در مورد عیسی مسیح (ع) را بیان می‌کند و به سوالات
مربوط به عیسی و مریم مقدس (ع) پاسخ می‌دهد. همچنین توضیح دادم که سوره‌هایی با نام‌های
آل عمران، مریم، مائده و غیره وجود دارد که به داستان عیسی می‌پردازند. وقتی آیات شریفه
سوره مریم را برای مترجم خواندم: ﴿قَالَ إِنِّي عَبْدُ اللَّهِ آتَانِيَ الْكِتَابَ
وَجَعَلَنِي نَبِيًّا﴾ تا ﴿وَأَوْصَانِي بِالصَّلَاةِ وَالزَّكَاةِ مَا دُمْتُ حَيًّا﴾،
به گریه افتاد. سپس با خود گفتم: «سبحانَ اللَّهِ، ما چقدر در بیان حقیقت این پیامبر
بزرگوار کوتاهی کرده‌ایم!» از این رو، خداوند قلب مرا گشود تا کتابی درباره «عیسی بن
مریم علیه السلام» بنویسم و در آن هر آنچه که در قرآن کریم درباره او آمده است را با
تفسیر بی‌طرفانه جمع‌آوری کنم و به شبهات مربوط به اعتقاد این پیامبر بزرگ و پاسخ‌های
قرآن به آنها بپردازم. مانند فرموده خداوند متعال: ﴿لَقَدْ كَفَرَ الَّذِينَ قَالُوا
إِنَّ اللَّهَ ثَالِثُ ثَلَاثَةٍ...﴾ «به راستی کسانی که گفتند: خدا سومین سه نفر است،
کافر شدند...» تا این‌که کتاب «مسیح، عیسی بن مریم: حقیقت کامل» منتشر شد و به طور
گسترده پخش و به چندین زبان ترجمه شد. حتی سمینارهای دانشگاهی در اروپا در مورد آن
برگزار شد و برخی معتقد بودند که این روایت جدیدی است که در فرهنگ کاتولیک وجود ندارد.
پس از حضرت عیسی، به نوشتن زندگینامه‌های
سایر پیامبران اولو العزم روی آوردم که با نوح علیه السلام آغاز شد و به دنبال آن داستان
آدم را نوشتم. دریافتم که قرآن بیشترین حافظه انسانی را برای ما نگهداری کرده است و
بزرگ‌ترین الگوهای عملی را ارائه می‌دهد.
هدف این دانشنامه، پیوند دادن مردم
به قرآن، تحکیم توحید و نشان دادن ذهنیت پیامبران و رویکرد آنها در مقابله با باطل
بود. همچنین با ارائه الگوهای عملی به سؤالات اصلی وجودی زندگی پاسخ می‌دهد.
سوال دوم: داستان‌های
قرآنی چگونه می‌توانند راه‌حل‌های واقع‌بینانه‌ای برای مقابله با چالش‌های پیش روی
بشریت معاصر ارائه دهند؟
داستان‌های قرآنی سرشار از نمونه‌های
واقعی هستند که می‌توانند در مواجهه با آزمایش‌ها و بحران‌ها برای مردم الهام‌بخش باشند.
به عنوان مثال، داستان یوسف علیه السلام الگویی از صبر، عفت، برنامه‌ریزی، مقابله با
آزمایش‌ها و در نهایت پیروزی ارائه می‌دهد. این داستان برای جوانان الهام‌بخش است.
داستان ایوب علیه السلام الگویی از صبر زیبا و دعا با نام‌های زیبای خداوند در مواقع
سختی است. داستان یونس علیه السلام الگویی از پناه بردن به خدا در هنگام سختی‌ها است.
داستان ابراهیم علیه السلام الگویی از مقابله با بت‌پرستان و پدیده‌های طبیعی، ارائه
استدلال عقلی و منطقی و رسیدن به وجدان انسانی است. داستان موسی علیه السلام الگویی
از مبارزه با بی‌عدالتی، نجات ستمدیدگان، صبر در برابر دشواری‌های و مجازات مجرمان
و مفسدان است. همه پیامبران مظهر یک نظام اخلاقی بزرگ بوده‌اند، چنان‌که خداوند متعال
فرموده است: ﴿أُولَٰئِكَ الَّذِينَ هَدَى اللَّهُ
فَبِهُدَاهُمُ اقْتَدِهْ﴾.
«آنان کسانی هستند که خداوند هدایت‌شان
کرده است، پس به هدایت آنها اقتدا کن.»
سوال ۳: نقش روایت قرآنی در شکل‌دهی هویت دینی و اخلاقی در زمان تحولات بزرگ
چیست؟
پاسخ:
قرآن با این آیه، امت را متحد می‌کند: ﴿إِنَّ هَٰذِهِ أُمَّتُكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً)
در واقع، این امت شما، امتی واحد است. این امتی است که از زمان آدم تا محمد صلی الله
علیه وسلم امتداد دارد. این امت، امت توحید و عزت و عدالت است که در برابر انحراف و
کجروی و الحاد مقاومت می‌کند.
روایت قرآنی، هویت اخلاقی یکپارچه‌ای
را بر اساس یگانگی خدا، عبادت خالصانه او و آباد کردن زمین ایجاد می‌کند. این روایت
با مکتب شیطانی که به الحاد، بی‌عدالتی، انحراف، گناهان کبیره و زشتی‌های آشکار و پنهان
و همچنین انحرافات اعتقادی و رفتاری فرا می‌خواند، مقابله می‌کند.
این هویت در الگوهایی مانند: داوود
و سلیمان به عنوان الگوهای حاکم، صالح و زکریا به عنوان الگوهای فروتن در برابر خدا
در دعا و نیایش، هود در توکل به خداوند متعال و یوسف در رابطه خوب با خداوند متعال
و عنایت به مردمی که در اعتقاد به توحید با او اختلاف داشتند، به خوبی هویدا است.
سوال ۴: امیدوارید این دانشنامه چه تأثیری بر آگاهی و فهم خوانندگان از پیام
پیامبران داشته باشد؟
پاسخ:
من آرزو دارم زندگی پیامبران را به سبکی مدرن به مردم ارائه دهم، داستان‌های قرآنی
را از روایات و افسانه‌های ضعیف پاک کنم و تصورات غلط را برطرف نمایم؛ در این اثر کاملاً
به قرآن و احادیث معتبر متکی هستم. این امر باعث فهم صحیح از پیام پیامبران می‌شود
و این دانشنامه را به منبعی تبدیل می‌کند که در انجام رسالت تبلیغی به خطبا، دعوتگران،
محققان و دانشجویان کمک می‌کند و عموم مردم می‌توانند از آن بهره‌مند شوند.
سوال ۵: آیا داستان پیامبری وجود دارد که تأثیر ویژه‌ای بر شما داشته باشد؟
و چرا؟
پاسخ:
همه داستان‌ها برای من الهام‌بخش هستند؛ اما داستان موسی علیه السلام به دلیل رویارویی
با رژیم ستمگر فرعونی و صبر او در برابر آزار بنی اسرائیل و مبارزه برای رهایی مظلومان،
برای من بسیار جالب توجه است. داستان موسی در طول تاریخ تکرار می‌شود و الهام‌بخش مقاومت
در برابر استبداد است. داستان ابراهیم علیه السلام نیز بی‌نظیر است، زیرا او از عقل
و منطق استفاده کرد و در مبارزه خود برای توحید به فطرت و وجدان انسانی متوسل شد. او
از چندین کشور عبور کرد و چند مرحله را پشت سر گذاشت؛ خانه خدا را ساخت. به همین ترتیب،
داستان یوسف الگویی از عفو و بخشش و آزمایش و قدرت را ارائه می‌دهد که در زندگی فرد
الهام‌بخش است.
تمام داستان‌های دیگر، مانند داستان‌های
ایوب، یونس، زکریا، یحیی، اسحاق، یعقوب و اسماعیل، عالی هستند و نمایانگر یک سیستم
معجزه‌آسای ایمانی، اخلاقی، تاریخی، تشریعی و تمدنی هستند.
درباره تهیه و بررسی
دانشنامه:
در حین کار بر روی دانشنامه، با علما
و مشایخی، مانند شیخ علی قره‌داغی، شیخ محمد حسن ددو، شیخ محسن عبد الحمید، شیخ فضل
مراد، شیخ ونیس مبروک، شیخ عبدالسلام مجیدی و دیگران مشورت کردم. برای هر پیامبر سوالات
خاصی طرح می‌کردم و آنها را با علما، به ویژه شیخ محمد حسن ددو، مورد بحث قرار می‌دادیم.
گفتگوهای ما با شیخ ددو در مورد داستان‌های قرآنی عمیق‌ترین و جامع‌ترین گفتگوها بود.
من فواید، درس‌ها، نکات اخلاقی و مرواریدهایی را که از زبانش تراوش می‌کرد ثبت می‌کردم
و سپس کتاب‌های تفسیری قدیم و جدید را بررسی می‌کردم. برخی از کتاب‌ها توسط شیخ علی
قره‌داغی، شیخ فضل مراد، شیخ عبدالسلام مجیدی و دکتر یاسین اکتای بررسی شدند که باعث
غنی‌تر شدن دانشنامه از نظر علمی و فکری شد.
از خداوند می‌خواهیم که این کار خالصانه
برای او و برای بندگانش سودمند باشد، پذیرفته شود و برای بشریت در همه جا سود برساند.
داستان‌های قرآنی بخشی از حافظه بشری هستند که در طول تاریخ بشر امتداد دارند.
وآخر دعوانا أن الحمدالله رب العالمين.
منبع: دفتر اطلاع‌رسانی اتحادیه
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
* للاطلاع على الترجمة الكاملة للحوار باللغة العربية، اضغط (هنا).